شهرستان باستانی یلتس در سواحل مرتفع رودخانه سوسنای سریع بنا شده است. در شیب تپه ها ردیف های خانه های زیبای قدیمی در احاطه درختان سبز زمردین خودنمایی می کنند. گنبدهای کلیساها نیز زیور آسمان بالای سر خانه هاست. یلتس کوچک از بیش از ۲۰۰ شاهکار معماری عالی حفاظت کرده است که آن را می توان معجزه نامید، زیرا طی ۹ قرن، شهر بارها ویران و با خاک یکسان شد. اما هر بار مثل سیمرغ دوباره از خاکستر جان گرفت و از نو متولد شده است.

اولین بار در دستنوشته های سال ۱۱۴۶ از شهر یلتس نام برده شد. آن را به عنوان دژ دفاعی در مرز جنوب – شرق اراضی روسیه ساختند. یلتس اولین دژ سر راه دشمن بود. دیوار های شهر در مقابل دشمنان زیادی به دفاع برخاست. ایوان بونین نویسنده مشهور روس، برنده جایزه نوبل که چند سال در شهر کوچک یلتس زندگی کرد در باره این شهر نوشت: اهالی شهر قبل از دیگران شاهد بروز آتش سوزی وحشتناک بودند و قبل از دیگران مسکو را از مصیبت در حال وقوع آگاه کردند و در دفاع از آن جان نثار کردند.

در سال ۱۳۹۵ میلادی یلتس نتوانست در مقابل نیروی تامرلان ویرانگر جهان طاقت بیاورد و بر خاک و خون افتاد. فاتح بیرحم شهر را ویران کرد، ساکنان آن را کشت و دستور داد از سر آنها برجی بسازند. تامرلان قصد پیشروی بسوی مسکو را داشت. تعریف می کنند که تامرلان شب قبل از آغاز لشگرکشی، خواب دید: مریم مقدس به خوابش آمد و به او دستور داد به سرزمین خود برگردد که اگر سرپیچی کند سخت مجازات خواهد شد. تامرلان از لشگرکشی خودداری ورزید و از شهر ویرانیلتس عقب نشینی کرد. دهقانان روستاهای اطراف وارد شهر مرده و ویران شدند. اجساد ساکنان را روی تپه مرتفعی دفن کردند. دیر تر در آنجا کلیسای یادبود کوچکی بنا شد.

اواسط قرن۱۵، حمله بیرحمانه دیگری شهر یلتس را دوباره با خاک یکسان کرد. به مدت ۱۵۰ سال نام شهر از صفحات دستنوشته ها ناپدید شد. یلتس فقط در سال ۱۵۹۱ میلادی دوباره بنا شد. تا آن تاریخ، مرزهای روسیه وسیعتر شده بود. شهر –رزمنده به زندگی صلح آمیز بازگشت. آن را پایتخت نان روسیه نامیدند: زمین حاصلخیز یلتس محصول خوبی می داد. در قرن ۱۸، در حومه یلتس لایه های سنگ آهن پیدا شد که شهر را به مرکز بزرگ متالورژی مبدل ساخت.

گلدوزی های یلتسی در سراسر کشور مشهور شدند که تمام خانم های شیک پوش و پیرو مد امپراطوری روسیه در آرزوی داشتن آنها بودند. یقه های توردوزی و شال ها و رو میزی های تور دوزی شده ظریف و حوله ها در نمایشگاه جهانی وین در سال ۱۸۷۳ میلادی تحسین همگان را بر انگیخت. اروپائیان توردوزی های یلتس را معجزه روسی نامیدند. هم اکنون نیز این رشته هنری به موجودیت خود ادامه می دهد: طی سال های اخیر، توردوزی های استاد کاران یلتس در ۱۲۰ نمایشگاه جهانی عرضه شدند. توردوزی های یلتس جوایز عالی دریافت می کنند و از تقاضای زیادی در روسیه و خارجه برخوردارند.

میدان مرکزی یلتس مثل مسکو، میدان سرخ نامیده می شود. کلیسای وازنِسِنسکی در آنجا قرار دارد. این کلیسای عظیم ۴۴ متری طی۴۴ سال ساخته شد. این کلیسا ۵ گنبد به رنگ آبی آسمانی دارد و مزین به تزیینات بسیار سنگ سفید و دکور است. کلیسا که مهمترین جای دیدنی شهر است در سال ۱۸۸۹ میلادی تبرک شد، اما پس از انقلاب سال ۱۹۱۷ میلادی آتئیست های جنگ طلب کلیسا را بستند و شمایل های آن را سوزاندند. فقط در سال ۱۹۴۷ میلادی به این رفتار بربرمنشانه پایان داده شد و کلیسای وازنِسِنسکی به مومنان و اداره کلیسایی ارتدکس روسیه بازگردانده شد.

جاهای دیدنی و یادبودهای بسیار یلتس – کلیسای وازنسنسکی، کلیسای باشکوه شاهزاده کبیر، دهها خانه چوبی و سنگی اشرافی در مرکز تاریخی شهر به برکت کارهای بازسازی ومرمت از نو احیا شدند. یلتس را بحق یکی از زیباترین شهرستان های روسیه می نامند. با گذشت هر سال توریست های هر چه بیشتری به آنجا سفر می کنند تا از دیدن یادبودها لذت ببرند و حال و هوای بی نظیر عمق خاک روسیه سلطنتی را حس کنند